Kumpulan Contoh - Contoh Sekar Alit (Sekar Macapat / Pupuh) - Puisi Bali Purwa

Contoh - Contoh Sekar Alit (Sekar Macapat Pupuh) - Puisi Bali Purwa


Sekar Alit adalah nyanyian atau lagu-lagu yang juga disebut geguritan berupa pupuh (macapat) yang susunannya terikat pada banyak baris pada setiap pupuh, banyak suku kata pada setiap baris, labuh suara (lingsa) kata terakhir setiap baris dan berisi ajaran-ajaran agama. Pupuh (tembang) itu dapat dibedakan antara lain : (1) sinom, (2) semarandhana, (3) pucung, (4) pungkur, (5) ginada, (6) ginanti, (7) durma, (8) dandang dula, (9) maksumambang, (10) mijil.

Sekar Alit inggih punika tembang sane nganutin uger-uger sane apada lingsa. Soroh Sekar Alit puniki inggih ipun, (1) sinom, (2) semarandhana, (3) pucung, (4) pungkur, (5) ginada, (6) ginanti, (7) durma, (8) dandang dula, (9) maksumambang, (10) mijil.

1. Pupuh Sinom inggih punika pupuh sane anggen ngunggahang keramahtamahan, liang, mituturin anak miwah mareraosan. Nganggen 10 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 8a, 8i, 8a, 8i, 8i, 8u, 8a, 8i, 4u, 8a ring ungkur.

2. Pupuh Semarandana inggih punika pupuh sane anggen nganetuang manah sedih, kungkung, sungsut, awinan antuk kasmaran. Nganggen 7 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 8i, 8a, 8o, 8a, 8a, 8u, 8a ring ungkur.

3. Pupuh Pucung inggih ipun pupuh anggen ngametuang manah, nasehat, tutur-tutur utama ring anak alit, magegonjakan, maliang-liang, macecimpedan. Nganggen 6 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 4u, 8u, 6a, 8i, 4u, 8a ring ungkur.

4. Pupuh Pangkur inggih punika pupuh anggen ngametuang manah, sane madaging indik asmara, nyatuain anak lian. Nganggen 7 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 8a, 11i, 8u, 8a, 12u, 8a, 8i  ring ungkur.

5. Pupuh Ginada inggih punika pupuh sane ngametuang manah sedih, sungsut, duhkacita, lara miwah anak metetangisan. Nganggen 7 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 8a, 8i, 8a, 8u, 8a, 4i, 8a ring ungkur.

6. Pupuh Ginanti inggih punika pupuh sane anggen ngunggahang manah maliang-liang, makasih-kasihan, nguncarang tutur-tutur sane becik. Nganggen 6 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i ring ungkur.

7. Pupuh Durma inggih punika pupuh sane meanggen ritatkala ngametuang manah galak, bangras, gedeg, miwah yan ngunggahang jengah duk kasmaran. Nganggen 7 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 12a, 8/7i, 6a, 8/7a, 8i, 5a, 8/7i ring ungkur.

8. Pupuh Dandanggula inggih punika pupuh anggen ngametuang manah maseneng-seneng, kasmaran, miwah pangajahan. Nganggen 12 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 11i, 4a, 6a, 8e, 8u, 8i, 8a, 8u, 8a, 4a, 8i, 8a sekadi mungguh ring ungkur sabilang carik.

9. Pupuh Maskumambang inggih ipun pupuh anggen ngametuang manah sedih, sungsut, lara, nangis. Nganggen 5 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 4a, 8i, 6a, 8i, 8a ring ungkur.

10. Pupuh Mijil nggih ipun pupuh anggen ngametuang manah, rasi, miwah karsa tur naturin antuk tutur-tutur sane patut . Nganggen 7 carik sane apada lingga tur nganutin uger-uger suara sekadi 4u, 6i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u ring ungkur.


Padalingsa Pupuh - Sekar Alit - Msatuabali
sumber tabel : msatuabali.blogspot.com

  • Guru wilang          : jumlah suku kata dalam satu baris (satu gatra)
  • Guru gatra            : jumlah baris dalam satu bait (pada)
  • Guru dingdong     : suara akhir pada setiap baris (a,i,u,e,o)

Contoh - Contoh Sekar Alit (Sekar Macapat/ Pupuh) :

Pupuh Sinom :

  • Jenek ring meru sarira

Kastiti hyang mahasuci

Mapuspa padmahredaya

Maganta swaraning sepi

Maganda ya tissning budi

Malepana sila hayu

Mawija menget prakasa

Kukusing sadripu dagdi

Dupan ipun

Madipa hidepe galang

 

  • Pakukuh dasar agama 

Panca srada  kepuji 

Sane lelima punika

Brahman sang kaping singgih 

Atman yukti kaping kalih 

Karma kaping telu mungguh 

Samsara kaping empat 

Moksa kaping lima sami 

Bwat sesuduk

Bapa jani maritatas

 

  • Ring carike sane linggah 

Pantun nyane sampun kuning

I cetrung ngelah pianak

Nanging kantun alit alit 

Rawuh sang madrebe carik 

Sane benjang jadi durus 

Kaanyi padi punika

I cetrung sedih ngurunik 

Ratu agung

Kengken jani ban madaya 

 

Pupuh Samarandana :

  • Baat rasa nyuwun gumi

Luwir di tengah parangan

Segara ngideh sisine

Turin mebet das ngalancah

Upama kadi mentas

Disisin abinge cepung

Pelih tindak payu pejah


  • Magantung ban bok akatih

Angkihane yan umpama

Kadi manyuhun gedahe

Matatakan batu lumbang

Yana pelih magunjitan

Tan urungan pacang labuh

Dekdek buyar tan tuptupang

 

  • Jeroning manusa urip 

Dini di mretya bawana 

Duang palih ya abahnya

Pertama to dewi sampad 

Ane ngelah abah dewa 

Asuri sampad buin bagus 

Ento agol karaksasan


Pupuh Ginada :

  • Bapa bongol tuara bisa

Kewala maan mamunyi

Matauang awak klaran

Anak jani liyu weruh

Bisa mangaduang daya

Ulat asih

Basang awake kiruka

 

  • Ede wanen ken rerama

Yening cening suba bakti

Hidupe lakar bagia

Reramane  ento guru

Siaga patut nyayangang

Kadi titi

Sayang I meme ken panak

 

  • Dagang sampi ngabe kisa

Dikumane ngajak kaki

Geginane tuah ngabas

Anak sai mule tebu

Punyan tebu misi latah

Yadin kelih

Liu enu papulahan 

 

  • Pada bisa ngawe daya

Manis manis mamanesin

Palapanin dadi janma

Eda ngawe peta liyu

Awak kelih nyandang bisa

Teken budi

Pineh pinehin di awak 

 

  • Pulau Bali sane aman 

Teken Bali sane asri 

Patut iraga ajegang 

Warisan Para leluhur 

Patut iraga lestariang 

Pulau Bali

Pulau sane mabudaya


  • Tiang mlajah ring 

Ekasma Sekolahne luung gati 

Gedungne matingkat dua 

Gurune jegeg lan bagus

Ngranayang titiang tresna

Nenten lali

Ngaturang antuk suksema

 

Pupuh Ginanti :

  • Mirib suba liyu tahu

Kadi ne munggah ring aji

Jatin sangsara punika

Wetu saking tingkah pelih

Pelih saking katambetan

Tambet dadi dasar sedih


  • Saking tuhu manah guru

Mituturin cening jani

Kaweruhe luir sanjata

Ne dadi prabotang sai

Kaanggen ngaruruh merta

Saenun ceninge urip


  • Ring sekolah genah ipun

Telebang janten kapanggih

Malajah seken-sekenang

Eda ja demen malali

Laline maarti engsap

Yen engsap mapuara kali 

 

  • Tambe te ngawinang lacur

Bulak balik manumadi

Bingkih malaibin dhuka

Dekah nguber sukan hati

Ngalih idup mati bakat

Ngalih bajang tua panggih 


Pupuh Durma :

  • Ne kaparik kaanggen tembang pan tiwas

Mumah nampek negari

Nyabran  ngalih saang

Maring alase wayah

Ring pasar kaadol raris

Jinahe kocap

Kaanggen numbas nasi

 

  • Ikigaeg lara nira sang a jagra

Ingete ring raga jati

Jati nikang dharma

Dharma ne mawak sunya

Nyunyari telenging hati

Hati kasrah

Panyerahe puput nampi

 

  • Titiang melajah ngae pupuh durma

Pupuh sane luung gati

Ten je sukeh ngae pupuh

Ngae sareng timpal – timpal

Liang rasayang di hati

Diastun liang

Ngae pupuh durma kenjel gati

 

  • Titiang demen gati mbalih wayang 

Wayang sane uli Bali

Mebalih di desa Pau

Dalange saking Kamasan

Diastun ujan – ujanan

Atine liang

Sebet atine wayange mulih 


Pupuh Dangdang Gula :

  • Saksat ratu nuduk pitik bengil

Mami lara

Nyapat pitra ksasar

Gela-gela ring kawahe

Urip titiang sampun lampus

Keto upaminya adi

Manyadia mamarekan

Ni Nyonyah raris masaur

Minab tan wenten utang tiang

Memarekan

Ring beline kadi mangkin

Sarat tuduhing batara


  • Titiang takut kena munyi manis

Ngaku tresna

Gampang nagih nadtad

Anak eluh uli dini

Bantangin ban slaka siu

Joh para bakatang beli

Saling ke aji kemikan

Makemulan galir bungut

Dija pacang saup jemak

Tuyuh ngucap

Ngadenan suba manengil

Pang da nundun dakin basang


  • Mesok gedenan bikas beline dini

Ngodag-odag

Marasa teken awak

Suba ririh di gumine

Pepes menang bane buruh

Nasi matahan kadung lekin

Bibih galir crewet pisan

Tuara nyandang kapigugu

Lawar gerang eda nyagerang

Dasar meka

To beli jani rasanin

Damar langit meh bulanan


  • Durung puput marerasan sang kalih

Laut teka

Madan I Congliwat

Utusan mapag Ingtai

Mangda gelis Nyonyah mantuk

Dening wenten raos pingit

Ni Nyonyah misadyayang

Pacang gelis mantuk

Kapiragi ya Ni Nyonyah

Gelisahan

Irika raris I Sampik

Kroda idepnya kalintang

 

  • Buin pidan manyi padi kuning

Manyidayang

Kadi makunyit di alas

Katemu lamun idepe

Sarin tanah tiang ibuk

Blahan payuk bas bebeki

Beruk tanah sarat pisan

Dakin karna uling ilu

Daluang bisa ngumbara

Mangulayang

Kayun ira tumas manik

Jeron dewa ampurayang


Pupuh Mas Kumambang :

  • Cai Tarka

Kar ke took ngabe pipis

lakar meli jaja

Beliang meme abesik

Dimulihne magagapan

 

  • Cening Komang

Cening Dharma pelajahin

Eda cening nakal

Bapane sai nuturin

Krana cening panak bapa

 

  • Bunga kertas

Nike bunga pulau 

Bali Wenten akeh warna 

Bunga sane paling suci

Bunga kertas, Bunga sayang.

 

  • Rasa sayang

Rasa sayang ne di hati

Nike madan tresna 

Rasa tresna ne sujati 

Rasa sane paling liang 

 

  • Belog pongah

Keto solah nyane yukti

Tusing ngelah daya

Satata gawennya pelih

Nanging tusing ngelah jengah 


Pupuh Mijil :

  • Dadong dauh ngelah siap putih

Ba mataluh reko

Minab suba limolas taluhne

Nanging lacur ada ne nepukin

Anak cerik-cerik

Liwat usil ipun


Pupuh Pangkur :

  • Rawuh maring taru juar

Ne ngarembun daunnyane kasilirin

Antuk angin aris nyursur

Pan suka nuli mabahan

Tan asuwe mangengkis ipun aturu

Saget prapta buaya galak

Ngrepe saking tukad alit


  • Sujati ning sadu dharma 

Nyadia ngungsi rahayune mangda punggih

Duluraning karma patut

Idep teleb ring kadharman

Rawos dabdab mupuhang kadang manyulur

Anggen titi manyinahang

Iwang patut mangda uning 

 

  • Subalang jani di manah

Buka cening malajah sanune urip

Nika wenang nomer satu

Nanging pang satya dimanah

Eda ganjih

Ne plajahin malu hitung

Apang da nuwut ne iwang,ngundukang beneh ne pasti


Pupuh Pucung :

  • Bibi anu lamun payu luwas manjus

Antenge tekekang

Yatnain ngaba masuwi

Tiyuk puntul

Bawang anggon pasikepan

 

  • Anak Liu

Bencana di marga agung

Bajang ulu bukal

Mangisep nyonyo ngulanting

Mangetekul,

Makrama tan pesu empehan 


  • Ring SMU

Tiang masuk, ajak liu

Gedunge matingkat

Timpale ade luh muani

Bapak Guru

Ngicenin papelajahan

 

  • Mangkin masuk

Tugase nyatet ring buku

Kalanturang maca

Kembangang budi pekerti

Anggen tanggul

malaksana ring sekolah


  • Dagang  jamu 

Mangkin tiang meli jamu 

Meli duang gelas 

Janginang base abedik 

Dagang jamu

Ingetang mani medagang

 

  • Ni luh Putu

Beli tresna teken iluh 

Tresna apit due

Nanging beli sube ngerti

Ni Luh Putu

Sube ade ne ngelahang

 

  • Anak sigug

Anak corah kalud ngagu

Bareng ka sayangan

Kasaratang katulungin

Antuk tutur

Kati dados anak wikan