Kumpulan Contoh - Contoh Sekar Madya - Puisi Bali Purwa
Sekar Madya inggih ipun tembang sane susunan ipune pateh sekadi Sekar Alit, masusun antuk makudang-kudang carik sane apada lingsa. Basa sane mangge basa Jawa Tengahan utawi Kawi-Jawa. Gunan ipun anggena maliang-liang miwah mayadnya. Umpami Kidung Waseng, Wargasari, Alis-alis Ijo, Magatruh, Gambuh, Malat, Adri, Rerepen.
Sekar Madya adalah nyanyian atau lagu-lagu yang berisikan puji-pujian terhadap Ida Sang Hyang Widhi Wasa. Yang termasuk Sekar Madya adalah kidung. Kidung adalah nyanyian suci yang dilagukan pada waktu upacara keagamaan. Kidung biasanya dilagukan bersama-sama. Sayair kidung merupakan susunan kata-kata dan kalimat yang indah. Syair itu dilantunkan dengan lagu yang merdu dan suara yang baik sehingga menampilkan karya seni yang bermutu.
Nyanyian suci yang hikmat dapat menghantarkan fikiran dan hati kita sujud bhakti kehadapan Sang Hyang Widhi. Kidung biasaya dilantunkan pada upacara keagamaan yaitu Panca Yadnya. Masing-masing upacara Yadnya memiliki jenis kidung yang berbeda-beda. Kidung juaga dapat dibedakan menjadi 5 macam seperti:
- Kidung Dewa Yadnya adalah Kidung yang liriknya mengandung unsur-unsur pemujaan ,puji-pujian kepada Ida Sang Hyang Widhi, dilantunkan dengan perlahan-lahan dan penuh kekhusyukkan.
- Kidung Bhuta Yadnya adalah kidung yang digunakan untuk mengiringi dan menghaturkan upacara Bhuta Yadnya. Kidung ini dipercaya mampu mengundang kekuatan bhuta (kekuatan alam) kemudian melakukan pengaturan ulang (reposisi) sebagai bentuk harmonisasi kekuatan alam agar memberikan kekuatan positif kembali pada tatanan hidup manusia. Kidung Bhuta Yadnya memiliki kekhasan, alunan kidungnya sangat dinamis, dengan tatanan tangga nada yang indah.
- Kidung Manusa Yadnya adalah kidung yang dipakai mengiringi upacara Manusa Yadnya untuk tujuan agar kehidupan umat manusia dapat berjalan baik, damai dan berbahagia, termasuk juga nilai-nilai kehidupan dan prinsip-prinsip kehidupan..
- Kidung Pitra Yadnya adalah kidung yang biasanya digunakan untuk mengiringi upacara kematian yang berisi doa-doa untuk mendoakan Sang Atma agar menuju pada alam kelepasan.
- Kidung Rsi Yadnya adalah kidung yang menggambarkan kesucian, ajaran ke-Tuhan-an, ajaran kelepasan dan menggambarkan swadharma seorang Orang Suci. Kidung Rsi Yadnya membangun suasana agung, berwibawa dan suasana kekhusyukan.
1. Kidung Dewa Yadnya :
- Ida ratu saking luhur
Kawula nunas lugrane
Mangda sampun titian tandruh
Mengayat betara mangkin
Titiang ngaturang pejati
Canang suci lan daksina
Sarwa sampun puput
Pratingkahing saji.
- Asep menyan majegau
Candana nuhur dewane
Mangda ida gelis turun
Mijil saking luring langit
Sampun medabdaban sami
Maring giri meru reko
Ancangan sadulur
Sami pada ngiring.
- Purwakaning angripta rum
Ning wana ukirKahadang labuhKartika panedenging sariAngayon tangguli keturAngring-ring jangga mure.
- Sukaniya arja winangun winarna sari
Sampuni riris samahura ingoling tangiRumruming puspa pryakaMunggwing srenggangning rejeng.
- Kidung pangundang ring butha
Basa lumbrah pupuh jerumButha asih widhi asungCaru presajine rekoGenep saha upacaraManut warna lawan ungguhSekul iwak pada binaOlah-olahan sadulur.
- Pangideran panguripan
Kangin panca putih mulusKelod siya barak mungguhKawuh kuning pitu enggonKaja selem hurip patpatManca warna tengah brumbunAkutus panguripannyaBabutane manut ungguh.
- Tangeh anamun turida
Salimur tan kasalimur
Pakerti abayeng dangu
Tumuwuh anadi wong
Rasa tan kadi ageman
Marmanira misreng kidung
Tan anutin pupuh basa
Pina ewa de sang wiku
3. Kidung Manusa Yadnya :
Kawitan Tantri
- Wuwusan bhupati
Ring petali nagantun
Wirya siniwi
Kajrehin sang para ratu
Salwaning jambu warsadi
Presama tur kembang tawon.
- Tuhu tan kenengapi
Pratapa sang prabu
Kesyanirutyen sajnyari
Wyakti yan ari wisnu
Nityangde ulaping ari
Sridara patra sang katong.
- Wetning raja wibhawa
Mas mani penuh,
Makinda yutaning bahudanda
Cri Narendra Cri Singhapati,
Hujaring Mpu Bhagawanta,
Ridenira pancanana,
Bratang kapancasyan,
Hatur Hyang Dharma
Nurageng bhuh.
- Kading kreta yuga
Swapurneng nagantun,
Kakwehan sang yati,
Sampun sama jayendrya,
Weda tatwa wit,
Kantinen de Cri Narendra,
Nityasa ngruci tutur,
Tan karaseng wiku hapunggung,
Wyara brantajnya jugul.
- Asahur sembah sira panji
Sama lungguhing patani
Danta nawun mahisa
Wangkawa kinen angambil gunting
- Tuhwatut bhiseka Nrapati,
Cri Ecwarya dala
Dala Kusuma patrang lung
Ecwarya raja laksmi
Sang kula hamenuhi rajya
Kwehing bala diwarga
Mukya sira Kryan Patih
Sang Niti Bandecwarya patrarum.
- Nityaca angulih ulih amrih
Sutrepting nagara
Lan sang para dimantrya
Tuhu widagda nglus bhumi
Susandi tinut rasaning aji
Kutara manawa mwang sastra
Sarodreti matangyan
Tan hanang baya kewuh.
- Pirang warsa Cri Nrapati Cwaryadala,
tustangering sana kalang diwa rahayu,
Cri Narapati Lagya gugulingan ring taman,
Ring yaCa ngurddha hangunggul,
Yaya micreng tawang,
Tinumpyatak inukir,
Kamala kinanda kanda,
Langu hinupacareng santun.
- Mangemiyat kalangen ikang nagara,
Ticoba awiyar Indra Bhawana nurun,
Kweh tang pakwana titip,
Pada kabhinawa,
Dening sarwendah linuhung
Liwar sukanikang wong,
hanamtami kaapti,
harumpukan sari sama
angrangsuk bhusananeka marum.
- Sakuwu kuwu mangkin suka,
Ramya mahotsawa,
Munyang tabe tabehan
Sinamening gending curing,
linawu wina kinidungan
Swapitaning ratna wadhu,
Lagya nawung rasmi, Sinang
yoga dening yayah indung.
- Hentryarsa Cri Bhupati Mulat,
Wilacanikang wwang,
Sajalwistyarsa handulur,
Kadangnya nawung ragi,
Ramya sopacara langu,
Tut marga amijamijah,
Wruh Cri Maha Bhupati,
Nora suka madani sinawung.
- Tan koningeng ratri henjing
Cri Narendra wus ira asnana,
Mentas asalin kampuh petak
Halus botlor acri,
Tekaning sabuk waja bresih
Panwahwa susur,
Lumekas amuja,
Munggwing maharidanti,
Ryagraning wukir-wukiran,
kinusa ring wekuntang dekung.
- Wruh sireng tatwa samadhin
Deha cudha, sanustana
Sanghyang Sopakaranya
Huwus, nangarasmerti
Tumuli mijil Cri Narendra,
Sampun angrangsuk kaprabun,
Hadikara abhra sumunu urnabhugaçri,
Tuhu sang Cri Haridara,
Penuh tang mas manikeng bapuh.
4. Kidung Pitra Yadnya :
- Mamwit narendratmaja
Ring tapowana manganjali
Ryyagraningindra Parwata
Tan wismreti sangka nikang
Hayun teka
Swabhawa sang sajjanarakwa
Mangkana.
Pupuh Aji Kembang :
- Ring purwa tunjunge putih
Hyang iswara dewataniyaRing papusuh genah hiraAlinggih sira kalihanPantes ta kembange petakRing tembe lamun dumadiSuka sugih tur rahayuDana punia stiti bakti
5. Kidung Rsi Yadnya :
- Aswa memurihang bukti
Away gila pamyakteng suci
Campur samya jnanaputusing
Sarwa budhi yan ring Siwa
Suda sri danta padan ipune
Ringring ayu pantan rwa
Sang hredi tri aksara
Temah ongkara tri kona
Ri wekasing tuduh