Satua Bali - Kedis Cangak Mati Baan Lobane

Daftar Isi
Satua Bali - Kedis Cangak Mati Baan Lobane

Kedis Cangak Mati Baan Lobane

Ada reko telaga melah pesan, kabina-bina kaluwihannyane, wireh luwihing kasukseman telagane totoan. Liu bene makadi be Udange paling lina, pada mademen-demen ditu, masliweran ditengah telagane. Tunjungnyane pada sedeng nedenga mabunga, bonne miyik ngalub-alub, kaparanin baan I Tambulilingan. Bungannyane liu aas makacakan karusak baan I Tamulilingan. Tuwi tuwah ngegawokin pisan maraga lwih ane pada ngungsi kalangenan.


Ne jani kacerita I Cangak ne mula loba pesan, bisa  ngekang pangindrajala bakal mamrentah sawatek  bene, wireh ento mula amah-amahan baan I Cangak. Ento awanane I Cangak ngelarang daya pangupaya sidi, ngentosin tingkah, solahnyane mredu amanis, luir pandita kang wus putus, mangundalam manting-anting, maketu, magenitri, makamben putih, pakatonannyane hening mulus, buka Ida gedene, ane kaliwat putus tuara bisa linyok, teletek teken tapa brata. Ditu I Cangak mapi-mapi ngregep ngawangunan yasa, solahnyane banban alus, majujuk disisin telagane sarwi maiseng-iseng ngranasika, mirib buka ane ngregepan sekancan tuture utama, nguncarang weda, soroh pujastutine, nanging gumanane pangindrajala, wireh keto, mawastu sing ada dadi acepok pindo pamaran sekancan benne ngelangi diarepan I Kedis Cangake. Pamragatne pada mapunduh-punduh diarep Cangake ento. Yening I Cangak nyak nyotot, sinah liu bakatanga. Nanging semu I Cangake mirib tusing pesan mabuatang. Ento karanane benne makejang mitahenang, I Cangak suba melenan pepineh, tusing nyak memangsa soroh be. Dadine makejang bene bani maekin I Cangak, apa buin ada bani metakon, nakonang unduk I Cangake. Baana tusing nyak care cangak ane lenan. Mesaut I Kedis Cangak, "Buat caine matakon teken icang, kene ko isinnya. Icang suba suud ngambekang kamomoan, wireh suba icang ngawikonin, nyadia icang nganyudang saluir tingkahe ane papa. Ane telebang icang solah bawane ane kocap paraparta." Masaut bene makejang sibarengan, "Inggih wiakti lintang patut pisan pakayunan iratune punika. 


Kaping kalihnyan wantah wenten suwecan  Padanda, titiang taler memanah madharma. Cendet titiang memanah masurudayu ring singgih pedanda". wawu aspinika, kenyem reke I Cangak sarwi mapajar madudrawa, "Nah yen aketo rahayu pesan pinunas caine pada makejang. Bapa ngorahin cai, tingkah anake numadi, apang sida ugi buka nyet caine. Nanging pada gisi maka ala-ayune. Butane apang cai ngisi astiti baktine, eda tuara ngenahang tutur kedarman, ane setata patut gugunin, wireh ento maka serana anggon neptepinpanca wisayane. Yan suba keto, sinah sida baan cai nepikang rwa binedane, maka jalaran sida sakeneh caine. Ento gelarang sadina-dina, eda kanti pelih baan cai ngatelebang, tunggalang kenehe apang eda nrebang. Buina apang tina baan cai teked kakeneh caine. Yan suba keto, ento reke kaadanin kanirmalan. buat tingkah anake mapaguruan, saujaring guru sing pesan dadi piwalin, mangdane tusing tulah. Iriki watek ulame sami ngiring, saantukan ipun tan uning ring aji, sami prenamia matur bakti ngiringang sapamunyin Kedis Cangake ento.


Yang kudang tiban kappa makelo bene masesuunan, makejang pada ngiring sapakayun Sang Cangake, tusing ada buin kasangsayain wireh suba andel teken pakayunnyane, lega pesan kenehnyane makejang, sing ada pakewuhne, sadina-dina mamuktiang bunga tunjung. Buina sekancan benne ngajak panak masambiahan, ngelangi ditengah telagane malegan-legan. Ditu ledang pesan Padanda Baka ngantonang, sambilanga mapineh-pineh. Benne makejang suba kenarawos pangindrajala. Lantas I Kedis Cangak majalan, majujuk disisin telagane, sarwi ngungkugang buka anake kakewehan, masebeng sendu ngembeng-ngembeng ngeling, makejang benne tangkejut nakonang Sang Cangak ngeling, lantas para mangsa manangkil, tur nunasang awanane I Cangak sungsut tur ngeling, kene aturnyane, "Inggih Pedanda punapi awinan I Ratu nangis?" Sang Cangak sumawur sarwi aduh-aduh, yeh matane nyerecet, ling nyane tan papegatan munyine andet-andet, kasigsigan, "Isina, kerana bapa buka jani, baan kaliwat, bapa madalem cai-cai makejang. Mara pesan cai mamuktiang ajak sapanyaman cai tekaning sapianak somah, pada lega rerad rerod di tengah telagane, ngranayang lega keneh bapane ngatonang. Baan tresnan bapane teken cai-cai pada makejang makekasihan. 


Mawastu ituni bapa ningeh orta jati, pamunyin I juru sawu makaengan ajaka timpale tur suba madawuhan lakar mai ngalih be, apang pada ngaba pencar, jaring, sawu, anco wiadin sara, bubu miwah incir. Buina apang ada ngaba tuba lakar pulanga dini. Manyinne masih lakar ngaba gedebeg, anggona ngaba benne di telagane ene. Orahanga enggal pada teka mai, tur ngaba takilan muwah lakar basa. Buat pasobayane suba peragat, buin telun jani lakar pada teka mai. Ento makejang kenehang bapa tuwi tuwah saja keto. Yen payu pet aliha mai, sinah telah pada sanyaman-nyaman caine, ubek tur lambes-lambesanga yehne. Aduh sanget pesan bapa tan suweca Kawine, mamegatang tresnan bapane, mungpung bapa masawitra teken cai-cai pada makejang, keto awanan sakit pesan keneh bapane, reh tusing nyidayang bapa mikukuhin ngisi cai-cai pada makejang. Jani sing pesan ngelah paitungan." Kala ditu makejang benne sebet pesan kenehne, pada masebeng  ngeling, kawales hyun angetus cita sambilanga matur, "Inggih, ratu Pedanda, sakadi mangkin tulusang pasuwecan Iratu, sumasat ngurip titiang janma sampun padem. Tan lian Pedanda wantah aturin titiang sanyama miwah sapianak-pianak titiang sami, saledang pakayun Padanda ngardinin, mangda sami karahayuan. Titiang nyantos pasuwecan pedandane iriki." Doning keto mawuwuh-wuwuh reke legan keneh I Cangake tur mapi-mapi mapineh, tumuli mamunyi, "Ih, cai-cai benne makejang. Yan tuwah cai pada makeneh keto, ada masih baan bapa, daya kene. 


Yan tan iwang baan bapa, bapa taen nepukin telaga ane yehne ening pesan madan Telaga Andawana, druwen Ida Sanghyang Rudra. Buat kamelahanne tusing ada pada, wireh tusing pesan taen keantap baan manusa, buine benne tusing dadi amah. Nah keto, yan cai pada mabudi idup, bapa lakar nyaratang ngajangin uli dini, tekedang kema ka telagane. Eda cai sumangsaya. Yan bapa linyok, apang bapa kena dicor". Anake kapandikain kaliwan kagegawok pada madingehang, kenehnyane lega ngiringang sapakayun. Tuwi tuwah I Be makejang pada belog, sing pesan ia nawang pangindrajala asara, mabiyuan pada matur, apanga ajaka juwa kema ka Taman Andawanane. Wireh suba pada sumanggem, dadina sakaukud cotota, lawut kakeberang, abana ka duwur gununge. Ditu ada batu lempeh, tongos I Cangak ngamah be sai-sai, kanti tambis telas benne ti Telagan Kamudasarane totonan, reh nyabran dina abana ka puncak gununge.


Kacerita jani I Yuyu dogen ane enu di Telaga Kumudasarane, reh ya nongos di gook batune, I Yuyu maranin I Cangak, ngidih tulungan, kene munyinne, "Inggih wantah wiakti padanda ledang, puputang titiang sane mangkin, bakta ugi ka Telaga Andawanane. Cendet I Yuyu suba kone abana kema ka duwur gununge, ajinanga liu ada tulang be, lantas ia mapineh-pineh, "Dini ko makejang timpale amaha. Kaliwat corah iba I Cangak, mapi-mapi sadu. Sing ada pelih pamargan awake malu", Ditu I Yuyu pedih pesan sambilanga ngomong, "Ih iba Cangak, eda pesan tuunanga dini aba kai sig telagane ane ening". 


Sambilanga ngomong keto sangetanga nyepit baong I Cangake, ditu I Cangak masemu congah, wireh ia ketara, tan tahenan teken pedih I Yuyune. Lantas ia ngeling idih olas, awakne ngejer ngetor. kene munyine, "Ledangan pesan mangda idewa ngampuri ugi kaiwangan titiang. Titiang nyak ngeberang dewa mrika ke Taman Kumudasarane. Sampun uning titiang ring iwang. Sampunang idewa sanget duka". Lantas abana I yuyu malipetan. Neked di Telaga Kumadasarane, sangetanga malih nyepit baong Cangake, mawinan I Cangak ngemasin mati.