Satua Bali - Sampi Wadak

Satua Bali - Sampi Wadak

Kacrita Ida Sang Prabhu di Daha maduwe oka asiki Istri. Prabhune di Koripan maduwe masih oka asiki nanging ilang. Kacrita jani di Daha, Ida Raden Galuh Daha makayun manglilalila ka taman. Matur kone Ida teken ajine “Ratu aji, tityang jaga ka taman malali”. “Nah”. Lantas anake agung ngandikain panyrowane “Nginte Ngemban, kema iringang I Nanak Galuh ka taman”. “Inggih tityang sairing”. Mamargi lantas Raden Galuh iringang panyrowan,I Nginte teken I Ngemban. Tan critanen, teked suba Ida di taman. Ditu lantas Ida masiram, suud masiram, lantas Ida mailehan kone di taman ngalap bunga. Kenken baya lantas tuun ujan angin peteng liget. Be makyayangan lantas Raden Galuh bareng panyrowane pungsang-pangsinga teken angine. Ditu lantas padha mabelasan, suba tusing karwan timpalne bàn petenge alah kide mang. Kacrita suba ilang papetenge, I Nginte Ngemban mara ngalih-alihin Raden Galuh , tusing ada. Makwewangan lantas panyrowane maka dadwa. “Me, ne dija Ida Raden Galuh, meh palaibang papeteng jenenga, lan  enggalang aturang teken anake agung ka puri. Malaib lantas panyrowane maka dadwa ka puri matur teken anake agung. “Ratu Dewa Agung, punapi okan Cokor I Dewa Ida Raden Galuh Ida palaibang papeteng ring taman”. “Jani wireh keto, matatangisan kone saisin purine bàn Raden Galuhe palaibang papeteng. Tan kacrita Ida Sang Prabhune di Daha sungsut, kacritanan jani Raden Galuh ulung di tengah alase wayah. Nangis kone Ida ditu malinggih di bongkolpunyan kayune. Tangis Raden Galuhe dingeha kone teken I Sampi Wadak. “Ne nguda ada jelma ngeling dini bedanginne, bakal alih kema, jani gantinne awake maan nadah jelma.

Keto kone kenehne I Sampi Wa dak, tur ya lantas majalan, ngalih I Raden Galuh. Suba teked ditu, mara cingakina I Sampi bàn I Raden Galuh, makyayangan lantas Ida bàn takut Idane. Ngomong lantas I Sampi Wadak “Jro Istri sampunang Jrone takut, sira Jrone dados nangis deriki paragayan”. Wireh keto abetne I Sampi, makesyar lantas kayun Idane Raden Galuh,  tur Ida lantas ngandika “Ìnggih Jro Sampi, tyang okan Sang Prabhu Daha. Awinan tyang deriki tyang ampehang papeteng, lantas ulung tyang deriki”. Matur I Sampi Wadak “Beh padalem pesan Cokor I Dewa, margi ja kaumah tyange, derika Cokor I Dewa ajak tityang”. Keto aturne I Sampi Wadak, kenehne bakal ubuhin malu I Galuh, bin pidan lamun suba mokoh mara tadah. “Margi kumah tityange”,  keto aturne I Sampi Wadak ngawawanin, lantas kayun Ida Raden Galuh. Kacrita suba Ida Raden Galuh malinggih di gowok I Sampine di bongkol abinge. Sai-sai I Raden Galuh alihanga ajeng-ajengan who-wohan. Kenak pesan Ida Raden Galuh, sing ja Ida uning teken raga bakal katadah. Kacrita sedek dina anu, sedek I Sampi Wadak lwas ngalih amah, kacrita Me Lutung nujuang malali-lali duur gowok I Sampine. Lantas nota Raden Galuh beten di bungas gowoke, ditu lantas Me Lutung tengkejut, tur ngenggalang lantas ya tuun maranin Raden Galuh. Suba neked beten, matur lantas Me Lutung. “Ratu Dewa Ayu, nguda Cokor I Dewa deriki. Margi Cokor I Dewa makaon, nyen tadaha Cokor I Dewa antuk I Sampi Wadak.

Margi kumah tityange, derika Cokor I Dewa malinggih”. “ Ah, nira sing nyak, nira anak suba sayanganga teken I Sampi Wadak, kelan sai-sai nira alihanga woh-wohan. Dadi Me Lutung ngorahang nira lakar tadaha, Me Lutung nagih melog-melog nira”. “ Beh I Dewa Ayu, dados Cokor I Dewa ngandikayang tityang jagi melog-melog. Tityang tan purun ring Cokor I Dewa. Margi gelis-gelis Cokor I Dewa makaon”. Keneh I Lutung ngaturin Raden Galuh makaon, kayun lantas Ida, iringa teken Me Lutung kaumahne, menek di punyan baingine gede. Ditu di gook kayune beduur engkebanga Raden Galuh teken Me Lutung. Kacrita jani I Sampi Wadak teke uling ngalih amah, dapetanga Raden Galuh  tusing ada. Ditu ngengap palyatne Sang Sampi, kebras-kebris bindeng ngalih-alihin Raden Galuh. Salantang jalan I Sampi Wadak ngipuh tanduk, kacrita teked lantas beten umahne Me Lutung. Nota I Lutung beduur teken I Sampi Wadak. “ Lutung, Lutung, Nyai nepukin Raden Galuh”. Masaut I Lutung “Be, itunyan Ida anak dini ngibukang Cai. Mara gati Ida Ngelodang, Ida ngandikaang ka pa sih nyeburang raga. Kema enggalang tutug”. Numrag lantas ngenggalang I Sampi ngelodang. Mara makalah I Sampi, kendel kone I Lutung lantas, magendingan “ Erang erang erung, I Sampi Wadak mangipuh tanduk, jegeg ja kadi jegeg, kagelanira taruna bagus”. Keto dogen begbeg gagendinganne I Lutung.

Kacrita I Sampi Wadak suba teked di pasisi. Ngengap palyatne I Sampi, ngiwas-iwasin I Raden Galuh. Dening tusing ada, kroboka lantas pasihe. Dening tusing ada masih Raden Galuh, malipetan lantas iya, kumahne Me Lutung. Mara nota bàn I Lutung I Sampi teka, suud lantas iya magendingan. “ Kenken Sampi, tepukin Cai Raden Galuh”. “ Tusing”. Keto abetne I Sampi Wadak. “Beh mara gati Ida nganginang, Ida ngalih cai. Yan sing panggihin Ida cai, Ida ngandikaang nyeburang  raga di pangkunge. Kema enggalang uber, nyen enggalan macebur nyen Ida di pangkungne”. Apa ngengga lang lantas I Sampi Wadak nganginang. Mara makalah I Sampi, bwin I Lutung magendingan. “ Erang erang erung, I Sampi Wadak  mangipuh tanduk, jegeg ja kadi jegeg, kagelanira taruna bagus”. Kacrita jani pajalanne I Sampi Wadak kanti joh pesan, tuun pangkung menek pangkung, tusing masi tepukina Raden Galuh, dadi malipetan kone I Sampi bwin aliha I Lutung. Disubanne tepukina I Lutung, ngomong lantas I sampi. “ Lutung nguda sing tepukin I Raden Galuh”. “Beh, mara busan gati Ida dini beneh kauh nangis ngame-ame Cai, kema enggalang tutug. Yen tusing panggihin Ida cai, anak Ida ngandikaang lakar nyeburang raga di gerembengne”. Bencit lantas I Sampi beneh kauh. Mara makalah dogen I Sampi bwin I Lutung magendingan, patuh gagendinganne buka itunyan. Kacrita pajalanne I Sampi Wadak kelan joh gati nuun nuunin gerembengan, sing masih tepukina Raden Galuh.

Ditu lantas ya naan teken dewek kabelog-belog baan I Lutung. Ngenggalang lantas I sampi malipetan ngalih I Lutung. Nu joh I sampi suba nota teken I Lutung sepi lantas gagendingane I Lutung. Jani napak kone suba I sampi beten umah I Lutung, kebris-kebris ngipuang tandukne. Ah ibe Lutung. Jani senah suba dayan ibane, ibe melog-melog awake, iba suba ane ngengkebang ràden galuh. Tusing nyak iba nguliang, bakal punggaang kai umah ibane jani. Masaut I Lutung. Pah I sampi, dadi ngawag-ngawag gati, I sampi ngomong. Anggon awake gena ngengkebang ràden galuh. Iba suba ane ngengkebang. Keto pasautne I sampi wadak, lantas senggota-senggota bongkol kayune, ken-ken kayu nyelongket lantas tandukne di akah kayune. Maketet-ketetan sing dadi bàna ngelesin. Ngembo kone  I sampi laut mati. Suba mati sampi wadak, tuun kone ràden galuh, lantas tunjele Bangken  I Sampi Wadake. Suba dadi awu, lantas anjuta kone teken raden galuh. Suba kone keto, dadi dewa lantas I Sampi Wadak, tur lantas ngandika teken raden galuh. Nah cening Galuh Daha. Yan sing cening nyupat bapa, meh nu bapa mapa dadi Sampi Wadak. Nah dumadak cening apang rahayu, mani pwan sida bakal cening katepuk teken misan ceninge I Mantrì Koripan. Suba suud ngandika keto lantas ida malesat. Kacrita jani Ràden Galuh ditengah alase sig umah Me Lutunge. Sai-sai I Lutung ngaliang Ràden Galuh woh-wohan. Kuting Kedis-kedise ade maumah paek-paekan ditu padha bakti teken Ràden Galuh. Ada maturan croring ada maturan nyambu mwah len-lenan. Ditu Kedise mapunduh sig umah I Lutunge, pada masukan-sukan, ada macanda makakedekan. Ada ngigel. Ngomong I Lutung teken Kedise. Ìh cai kedis, tegarang Magending, ake ngigelin. Magending kone lantas kedise. Kucaci-kucicang, kucalcil amah icang, kajuju kacubeng, jani payu sebeng-sebeng.

Kacucung kacicang, meme Lutung makejit ngincang. Be, I Lutung sragsag sregseg lantas ngigel, aeng gejeran carang-carang kayune alah ogarang. Nah gelisang satwa, critanne makelo kone suba Ràden Galuh ditu jumah I Lutunge, telah kone suba woh-wohane ane paek-paekan ditu, jani kanti ngejoh ngejohang kone magedine I Lutung ngalih woh-wohan bakal ajengan I Ràden Galuhe, nepukin lantas I Lutung kubu, tur lyu pesan woh-wohane ditu, byu, manggis, cruring. Beh, ne nguning byune  dini, ngon sih ngelah kubune. Jumah ye ane ngelahang, bakal paling kone byunne. Keto kone I Lutung, ngengap plyatne, critanne ento umah I Rangsasa. I rangsasa dugase ento nuju lwas ngalih amah. Dadinne suung ditu kubune ento. Wireh suung, ngenggalang kone I Lutung ngalap biu aijeng ane nasak, lantas abana mulihne. Suba ya neked jumah, ngandika ràden galuh. Teked kija lwasne me Lutung, dadi tengai tepet mara teka. Kaden nira meme nepukin sengkala, bane tumben makelo pesan magedin memene. Ratu dewa ayu, napi doh pajalan tyange. Deriki-derikian telas sàmpun woh-wohane. Doh pisan bedaja, derika tyang manggiin gubuk. Beh akeh pisan punyan byune derika tur mabwah nasak nasak. Niki napi tyang polih aijeng. Durusang ratu ajengang. Bwin mani semenganne bwin kone I Lutung mamaling byunne I rangsasa. Dening bes pepes I rangsasa kelangan byu, pedih lantas I rangsasa. Ne dadi sai-sai ilang byune. Nyen sih mamaling. Keto kone I Rangsasa ngarengkeng padidiina. Nah bin mani bakal pasangin jeet dini ambah-ambahana, bakal engkebin tendasne dini di ebete. Kacrita bwin maninne palimunan pesan, mapaI jeet kone I Rangsasa tur engkebina lwanan umahne di bête. Tengyan teka lantas I Lutung kema lakar mamaling byu, saab seeb uli di wangan kubune. Sing ada ane ngelaang, suung. Bakal palebihin kone jani ngalih byu apang kapahan mai. Keto kone kenehne I Lutung, tur lantas ya mulian, majalan sambilanga nulengek ngiwas-ngiwasin byune ane paling nasak. Dening ya majalan na lengek, tusing nota jeete bakat jejaka. Kena lantas I Lutung jeet, aeng krajetane mabudi ngelesang, enggalan teka lantas I Rangsasa. Ne bangkaan I Lutunge ne sai-sai mamaling byun awake, beneh lesag bane. Jani taanang tendas ibane, bakal anggon tatimbungan tendasne. Cicing tetnenan. Ditu nge Ling lantas I Lutung ngidih urip teken I Rangsasa. Tyang ngidih urip kaki kaden tyang tusing kaki nglah byune ene. Sangkal tyang sasai ngalih byu mai, anak tyang ngaliang Ràden Galuh. Dija Ràden Galuh keto abetne I Rangsasa. Lamun nyak ja nyai nyeraang Ràden Galuh teken kaki, kaki nyan ngelebang nyai. Nggih, kwala jani Raden Galuh anak nu alit, tyang ngubuin malu. Bwin pidan lamun suba duur, ditu mara bakal bang kaki. Yan jani kaki nagih nadah I Ràdem Galuh, dadi seletan gigin kakine dogen kwangan. Nah keto ja kato. Kwala melaang pesan men ngubuin. Nggih. Lebina kone lantas I Lutung. Kaki, kaki. Keto abetne I Lutung. Dong bang tyang ngidih, baas, bakal tepeng, bakal aturin I ràden galuh, pang enggalan mokoh. Payuk padha icang bang. Banga lantas I Lutung baas teken payuk. Be magrehgohan kone I Lutung nyuun payuk misi baas kacrita suba Neked jumahne, mataken kone Ràden Galuh. Be, meme Lutung, dadi mara meme teka, to apa sun meme. Baas Ratu Dewa Ayu. To dija meme maan baas. Derika ring umah I Rangsasane. Napi das-dasan tyang lacur, tityang keni jeet i tuni ìrika. Yen tityang ten ngakwang Cokor I Dewa, meh tityang tampaha, antuk I Rangsasa. Be, dadi nira akwang meme. Sajaan meme nira lakar panebus urip memene. Nira mati lakar tadah ben I Rangsasa. Tan wenten Ratu Dewa Ayu, I Rangsasa jaga belog-belog tityang. Sampunang ja Cokor I Dewa sangsaya, ten durus punapi cokor I Dewa pacang dados tatadaan I Rangsasa. Tityang ngawenang daya, padhem pacang ipun. Sing ke meme nguluk-nguluk nira, Me Lutung. Be, nguda ya Cokor I Dewa sapunika. Purun kadi napi sih tiyang ring cokor I Dewa. Puniki te ambilin baase, tityang ngaåeåeh saang margin yen nepeng.

Ambila lantas baase teken Ràden Galuh, I Lutung lantas ngalih saang. suba maan saang, lantas epot raden galuh nepeng. Kacrita suba lebeng, ngajengang lantas Ràden Galuh. Suud ida ngajengang, mara kone marasa kenakan, ràgan idane. Gelisang satwa, sai-sai kone I Lutung kema kumah I Rangsasane ngidih baas. Matakon I Rangsasa teken I Lutung. Lutung. Tyang kaki. Kenken suba duur Ràden Galuh. Suba kaki. Nah bin mani metengne tyang lakar ngajak mai. Da men kaki masembe. Anak ida takut teken sembe, nyen sing kayun ben ida mai. Jani tyang baang malu baas. Lebiin men abedik. Baang tyang ngidih cetik, bakal anggon nyetik Ràden Galuh. Mara keto abetne I Lutung, Kendel kone I Rangsasa, lantas nyemak ya baas asok, teken cetik baanga I Lutung. Ne jemakin baase, Lutung, ne cetik, mani sajaan men ajak Ràden Galuh mai, da melog-me log. Nah, jemakin lantas baase mwah cetike teken I Lutung, lantas ya ngenggalang ya mulih ngaba baase. Suba neked jumahne, ngandika lantas Ràden Galuh. Ne nguda sepala gatine Lutung ngaba baas. Masaur I Lutung, jaga tepung tityang, anggen tityang jaja, jaja jalema-jalemaan, mangda kadi cokor I dewa agengne, jaga dagingin cetik. benjang wngine pacang wehin tityang I Rangsasa, dong kadena ya cokor I dewa. Nah lamun keto, jalan jani suba nepung. Margi ratu dewa ayu. Nepung lantas I Ràden Galuh ajaka I Lutung. Bwin mani smenganne ngae lantas jaja jalema-jalemaan amun Ràden Galuh gedenne. Tendasne di tengahne misi nyuh abungkul ane suba menges isinina cetik. Kacrita nyanan petengne kema lantas I Lutung kumah I Rangsasane ngaba jaja jalema-jalemaan. Suba teked di padiwanganne, kauk-kauk lantas I Lutung. Kaki,kaki. Nyen ento, I Lutung. Tyang kaki. Dong dampeh sembene. Ne tyang ngajak Ràden Galuh, anak ida takut teken sembe, nyen nangis nyen ida. Dampeha lantas sembenne I Rangsasa. Dong mai ajak Ràden Galuh, suba kematyang sembene. Mulian lantas I Lutung. Ne jwangin I Ràden Galuh, kaki. Jemakina lantas Ràden Galuh togog teken I Rangsasa. Kalain ba kaki, yang mulih. Nah, ma ba nyai mulih. Nyai sing ngidih byu. Sing kaki. kalain ba. Maklyeng lantas I Lutung nyaru-nyaru mulih, lantas makecos ya ke nebe. Kacrita I Rangsasa kenel pesan, encog-encoganga I Ràden Galuh. Sabilang encoganga, I Lutung ngucapang uli nebe. Clengek, ngek, ngek. Da nangis ratu Ràden Galuh. Sayang I Dewa Ayu, keto abetne I Rangsasa. Bwin encoganga Ràden Galuh, bwin maclengek bungut I Lutunge di nebe. Sayang dewa ayu sayang, sàmpunang nangis. Suba med I Rangsasa nyan dain togoge, lantas calpoka tendasne. Kriyuk, kriyuk, beh manis. Ngel-ngelanga lantas awakne. Tabahan asan awakne. Suba kone telah togog Ràden Galuh bàna ngamah, kebus lantas basangne I Rangsasa. Kebus uyang, jrarat jriritanga ibanne, lantas ya mati. Sasubane mati I Rangsasa, tuun lantas I Lutung. Ha, bangka polon ibane bangka. Jani kai nama punyan byun ibane, ajak kai Ràden Galuhlakar nongos  dini di umah ibane. Mulih kone I Lutung ngenggalang. Suba teked jumahne, mataken lantas Ràden Galuh. Kenken me Lutung, suba mati I Rangsasa. Sampun ratu dewa ayu. Benjang màrgi sareng merika, kumahne I Rangsasa. Derika ngraris màlinggih. Lan. Keto pasaurne I Ràden Galuh. Kacrita mani smenganne, kema lantas Ràden Galuh kumahne I Rangsasa ajaka I Lutung. Suba teked ditu, dapetang ida bangken I Rangsasane nye -ngku. Ditu lantas tunjel ida bangken I Rangsasane. Subane matunjel, lantas I Rangsasa dadi dewa, tur ngandika teken Ràden Galuh, cening galuh Daha, cening ko olas nyupat bapa. Nah kneng-knengin dini cening nongos bwin akejep. Bwin pidan teka lakara rakan ceninge I Mantrìn Koripan mai, ditu lakara cening nemu bagya. Suba suud ngandika keto, lantas Ida malecat, ilang tan pàmengan.

Gelising satwa makelo suba Ràden Galuh ditu ajaka I Lutung, jani kacrita ida mantrin Koripan lunga maboros, iringang papatih mantri mwah panjak asepala, tur makta cicing sasa-sasa. Mailehan ida di tengah alase, tusing polih paburwan, lantas rawuh ida diwangan pondokne Ràden Galuh. Kacrita I Lutung sedekan mamanting, mamanting panganggen I Ràden Galuhe, ditu di pancorane samping kubune sambilanga magendingan. Koplek ya aru koplek wastran Ida I Ràden Galuh. Jelek ja nira Jelek, kagelan nira taruna bagus. Sedeng gatina I Lutung mamanting, lantas trojoga teken cicinge tur kepet-kepetanga. Mati lantas I Lutung. Dening uyut cicinge makrongkongan, masehengan lantas Ràden Galuh, cingakina ada anak ajaka lyu, makeledan lantas I Ràden Galuh. Ngandika Ida Ràden Mantrì teken I Patih. Kaka patih, kaka patih, kema ja mulihan, ngidih yeh. Inggih ratu dewa agung. Mulihan lantas I Patih. Mara dane teked jumahan, tangkejut I Patih wireh ada anak bajang bwin jegeg ditu padidina. Ngenggalang I Patih pesuan màtur teken ida Ràden Mantrì. Ratu dewa agung. Wenten anak luh jegeg jumahan padewekan. Mulihan lantas Ràden Mantrì teken iringane. Ditu macunduk I Ràden Mantrì teken I Ràden Galuh. Katakenin lantas Ràden Galuh, antuk Ràden Mantrì. Ditu lantas I Ràden Galuh nuturang ràga. Kasaup kone lantas I Ràden Galuh antuk I Ràden Mantrì.

Saha Ida mangandika. Beh, kalingane adin beli I Dewa. Bli suba I Mantrìn Koripan, jalan adi bareng mantuk, ka Koripan. Inggih tityang sairing beli agung. Suba kone keto, jani I Ràden Galuh ngibukang kone I Lutung, ne nguda makelo pesan meme Lutung tunden tyang mamanting. Ada lantas parekane ngaturang, I Lutung suba mati krah cicing. Mara pirenga atur parekane ngaturang I Lutung suba mati, nangis lantas Ida Ràden Galuh. Sedih masambatan ngame-ame I Lutung, baan gede pesan pyutangan Idane. Tan carita I Ràden Galuh sedih, kocap Ida Ràden Mantrì teken Ràden Galuh suba mamàrgi ngamantukang, kairing baan iringan Idane makejang. Tan kocapan di margi, kacrita suba rawuh di puri, kenak pesan kayun Ida sang Prabhu kalih Prameswarì, bàn okane rawuh ngajak I Galuh Daha. Prajani lantas Ida maputusan ka Daha, nguningang okan Idane, Ràden Galuh, suba di Koripan, kakeniang di alase antuk I Ràden Mantrì. Kenak Ida Sang Prabhu Daha, lantas Ida lunga ka Koripan, sareng Ida Prameswarì. 


Pustaka :

Dedy, K. (15 Juni 2014). Satua I Sampi Wadak. Blog Kekawian Dauh Griya. kekawiandauhgriya.blogspot.com